بسمه تعالی
اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت در حقوق بین الملل محیط زیست
برگرفته از:سعیده معرفی،فصلنامه پژوهش حقوق، سال دوازدهم، شماره 29، تابستان 1389
اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت یکی از اصول حقوق بین الملل محیط زیست می باشد که از مفهوم مشترک بشریت نشات گرفته است و بر مسئولیت مشترک کشورها برای حفاظت از محیط زیست و در عین حال تعهدات متفاوت آنها با در نظر گرفتن شرایط و اوضاع و احوال متفاوت و خاص کشورها در ایجاد مشکلات زیست محیطی و تواناییهای فنی و اقتصادی شان برای برطرف کردن مشکلات زیست محیطی تاکید دارد. این اصل در بسیاری از اسناد بین المللی و توافقات سازمان تجارت جهانی به کار رفته است. اگرچه هنوز تبدیل به یک قاعده عرفی بین المللی نشده است اما نقش مهم و کلیدی آن در توسعه و اجرای حقوق بین الملل محیط زیست از طریق منصفانه کردن تعهدات معاهداتی و کمک به توسعه پایدار کشورهای در حال توسعه، قابل توجه است.
اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت ریشه در مفهوم "میراث مشترک بشریت" دارد و می توان گفت که یکی از مظاهر خاص اصل انصاف در حقوق بین الملل است. این اصل تفاوتهای تاریخی در سهم کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در مشکلات زیست محیطی جهانی و تواناییهای فنی و اقتصادی هر کدام برای حل مشکلات را مورد توجه قرار می دهد. به دیگر سخن علیرغم مسئولیت مشترک کشورها در حفاظت از محیط زیست در سطح ملی، منطقه ای وجهانی، تفاوتهای مهمی میان تعهدات کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه وجود دارد. در این راستا، اصل 7 اعلامیه ریو اعلام می دارد که " دولت ها باید با روحیه مشارکت جهانی در نگهداری ، حفاظت و احیاء سلامت و یکپارچگی اکو سیستم زمین با یکدیگر همکاری کنند. با عنایت به سهم متفاوت دولتها در تخریب محیط زیست جهانی آنها مسئولیت های مشترک اما متفاوتی به عهده دارند. نظر به فشار جوامع کشورهای توسعه یافته بر محیط زیست جهانی و تکنولوژی و منابع مالی که آنه در اختیار دارند، این دولتها بر مسئولیت خود در پیگیری توسعه پایدار تصدیق میکنند"
با توجه به این مطالب ، اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت از دو قسمت اصولا مختلف و در عین حال بهم وابسته تشکیل شده است:
- مسئولیت مشترک
- مسئولیت یا تعهدات متفاوت
ماهیت اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت
اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت ریشه در مفهوم « میراث مشترک بشریت»دارد و می توان
گفت که یکی از مظاهر خاص اصل انصاف در حقوق بین الملل است. این اصل تفاوتهای تاریخی
در سهم کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در مشکلات زیست محیطی جهانی و تواناییهای فنی و اقتصادی هر کدام برای حل مشکلات را مورد توجه قرار می دهد به دیگر سخن علی رغم مشترک کشورها در حفاظت از محیط زیست در سطح ملی، منطقه ای و جهانی، تفاوتهای مهمی میان تعهدات کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه وجود دارد. در این راستا،
اصل 7 اعلامیه ریو اعلام می دارد که «دولت ها باید با روحیه مشارکت جهانی در نگهداری، حفاظت و احیاء سلامت و یکپارچگی اکوسیستم زمین با یکدیگر همکاری کنند. با عنایت به سهم متفاوت دولتها در تخریب محیط زیست جهانی آنها مسئولیت های مشترک اما متفاوتی به عهده دارند . نظر به فشار جوامع کشورهای توسعه یافته بر محیط زیست جهانی و تکنولوژی و منابع مالی که آنها در اختیار دارند، این دولتها بر مسئولیت خود در پیگیری توسعه پایدار تصدیق می کنند .»
با توجه به این مطالب، اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت از دو قسمت اصولاٌ متفاوت و درعین حال بهم وابسته تشکیل شده است :
الف ) مسئولیت مشترک؛ و
ب ) مسئولیت یا تعهدات متفاوت